تفسير الطبري | جامع البيان

جمع کننده بیان در تفسیر قرآن یا جمع کننده بیان تفسیر آیات قرآن در تفسیر قرآن.

نویسنده: محمد بن جریر بن یزید طبری. تفسير او از جهت تفسير و بزرگترين آنهاست و ممتاز بود: • جمع آوري احاديث صحابه و غير آن در تفسير. • توجه به دستور زبان و شواهد شعری. • قرار گرفتن در معرض اظهارات مستقیم. • وزن دهی بین گفته ها و خوانده ها. • اهتمام در مسائل فقهی با دقت در استنباط. • او از بدعت ها پاک است و پیروزی او برای عقاید اهل سنت است. • و رویکرد او در کتابش این است که تفسیر خود را از آیات با ذکر آنچه از پیامبر - صلی الله علیه و آله - و صحابه و غیر آنها نقل شده صادر می کند.

طبری از دوران جوانی درباره نوشتن این تفسیر با خود صحبت می کرد و یاقوت حموی روایت می کند که سه سال قبل از نوشتن آن را با خدای متعال مناجات می کرد و هر روز چهل ورق است». نقل می کند که طبری وقتی می خواست تفسیر خود را املاء کند، به یارانش گفت: «آیا شما در تفسیر قرآن فعال هستید؟ گفتند: ارزش او چقدر است؟ فرمود: سی هزار برگه، و گفتند: این از سنینی است که پیش از اتمام آن ناپدید می شود، پس آن را به حدود سه هزار برگ کوتاه کرد. سپس فرمود: آیا به تاریخ جهان از آدم تا زمان ما علاقه داری؟ گفتند: چند است؟ پس راهى را از آنچه در تفسير ذكر كرد ذكر كرد و آنان نيز به او پاسخ دادند، پس گفت: هماناً به خدا عزم مرده است، پس آن را به گونه اى كوتاه كرد كه تفسير را كوتاه كرد.

طبری در سال 270 هجری تفسیر خود را به ابوبکر بن کامل، سپس از سال 283 تا سال 290 هجری به ابوبکر بن بلوه املاء کرد، سی و شش سال. ابن جریر طبری را از اولین کسانی دانسته اند که تفسیر به تألیف را جدا کرده و آن را علمی مستقل قرار داده است، چنانکه شیخ مناء بن خلیل القطان می گوید: اولین کسی که قرآن را به ترتیب تفسیر کرد. قرآن: ابن ماجه (متوفی 273 ق) و ابن جریر طبری (متوفی 310 ق) اما تفسیر ابن ماجه از تفاسیر گمشده است، بنابراین تفسیر طبری قدیمی ترین کتاب است. تفسیری که به طور کامل به عصر حاضر رسیده است و طبری را امام مفسران می نامند.