ستایشگر"شراب" خیام

غیاث الدین ابوالفتح،عمر بن ابراهیم خیام یکی از نوابغ علم و ادب ایران زمین است. او در سال 439 هجری در شهر نیشابور به دنیا آمد. دوران زندگی خیام مصادف بود با سختگیری های مذهبی ترکان سلجوقی و عرب های عباسی که یکی شمشیر داشت و دیگری دین. خیام در شهر خودش مشغول به تحصیل شد و در حکمت و علوم دین سرآمد گردید.

خیام مدتی را در سمرقند به تحقیق و تدریس و تالیف پرداخت و سپس راهی اصفهان شد و نزدیک به بیست سال در آن شهر گذراند. حاصل این دوران انجام رصدهای فراوان و تصحیح تقویم شمسی که امروز به نام تقویم جلالی شناخت می شود، بود.

تقویم جلالی همین تقویمی است که ما امروز می شناسیم. در این تقویم سال بر اساس گردش زمین به دور خورشید، تقریباً برابر با 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه است. این تعداد روز به دوازده ماه بخش می شود. 6 ماه نخست 31 روز و 5 ماه بعد 30 روز و ماه آخر 29 روز به حساب می آید. هر چهارسال، یکسال را کبیسه می گویند و در آن ماه آخر را 30 روز می شمارند تا کسرهای سه سال پیش نیز تصحیح شود. در تقویم جلالی هر پنج هزار سال یک روز اختلاف زمان به وجود می آید.

پس از مرگ خواجه نظام الملک و ملکشاه سلجوقی خیام به خراسان بازگشت و در شهرهای مهمی چون نیشابور و مرو ساکن شد و به تدریس و تالیف پرداخت و سرانجام در سال 517 در شهر زادگاهش نیشابور درگذشت و در همین شهر جسمش به خاک سپرده شد.

اندیشه های خیام بیشتر در شعرهایش تجلی کرده است. او فرزند دورانی بود که شمشیر ترکان و دین عباسیان سختی های و تنگی های زیادی برای مردم ساخته بود، از این رو زبانی که خیام برای بیان اندیشه هایش انتخاب کرده بود، زبانی کنایی است که گاه بسیار جسورانه ساده نشان می دهد و گاه بسیار محافظه کارانه پیچیده می شود. در طول دویست سال گذشته شعرهای خیام به زبان های مختلف اروپایی و آسیایی ترجمه شده است و میلیون ها میلیون انسان از فرهنگ های مختلف آن ها را پسندیده اند و از خواندنشان لذت برده اند.

به جز این خیام به عنوان یک ریاضی دان جایگاه مهمی در تاریخ ریاضیات جهان دارد و نیز نظریات و نوشته های او در باره ی علوم قرون طلایی فرهنگ و علم ایرانی برای جست و جو گران در تاریخ علم خیلی مهم است.