Wielka Pielgrzymka

Geneza. Naród i Kościół

Chociaż komuniści rządzili w większości katolickim społeczeństwem, Kościół był zwalczany przez władze komunistyczne od 1945 r. i wkroczenia do Polski wojsk armii czerwonej, aż do końca istnienia PRL. Największe natężenie represji przyniosły lata 1949-1956, gdy m.in. wytoczono proces pokazowy bp. Czesławowi Kaczmarkowi zakończony skazaniem hierarchy na 12 lat więzienia za rzekome szpiegostwo, czy na trzy lata pozbawiono wolności prymasa Stefana Wyszyńskiego. Kolejne lata stały pod znakiem rywalizacji dwóch wizji Polski: katolickiej z „Wielkiej Nowenny” nakierowanej na podmiotowość jednostki i socjalistycznej forsowanej przez Władysława Gomułkę widzącej społeczeństwo i historię w kategoriach „walki klas”. Zakończyła się ona zwycięstwem Kościoła, o czym świadczyła frekwencja na uroczystościach kościelnych w 1966 roku z okazji tysiąclecia chrztu Polski. Nie oznacza to jednak, iż władze PRL zrezygnowały z represji. Trwały one nieprzerwanie przez całe lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte, choć wtedy używano już bardziej zakamuflowanych metod.

Polak papieżem

Wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża dokonany 16 października 1978 r. wywarł istotny wpływ nie tylko na historię Polski, ale i na losy świata. Ojciec Święty oraz polscy biskupi już w kilka dni po wyborze konklawe wyrazili wolę przyjazdu papieża do Polski. Stawiali tym samym pod ścianą komunistyczne władze, które nie chciały się zgodzić na wizytę Jana Pawła II, lecz nie mogły odmówić wjazdu do kraju polskiemu obywatelowi. Jesienią 1978 r. rozpoczęły się negocjacje, które doprowadziły ostatecznie do uzgodnienia, iż Ojciec Święty przybędzie do kraju 2 czerwca 1979 r., a jego wizyta potrwa 9 dni. Zgodnie z ustaleniami zawartymi pomiędzy Episkopatem Polski a rządem PRL, Jan Paweł II miał odwiedzić: Warszawę (2-3 czerwca), Gniezno (3-4 VI), Częstochowę (4-6 VI), Kraków (6 VI), Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice, Oświęcim (7 VI), Wadowice (8 VI) i ponownie Kraków (8-10 VI).

Wielka pielgrzymka

Przesłanie pielgrzymki oparte zostało na trzech głównych elementach: homilii na ówczesnym Placu Zwycięstwa w Warszawie, aktu oddania Matce Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze i spotkaniu z wiernymi na krakowskich Błoniach. W każdym miejscu uroczystości z udziałem papieża zgromadziły tłumy wiernych. W sumie bezpośredniej obecności Ojca Świętego doświadczyło co najmniej 4,5 miliona Polek i Polaków. Nie przeszkodziła im nasilona aktywność aparatu represji PRL. Pielgrzymka była sukcesem papieskiego przesłania, które dotarło do Polaków również pośrednio przy pomocy transmisji radiowej i telewizyjnej. Rozbudziła podmiotowość społeczną i pogłębiła przywiązanie Polaków do wspólnoty opartej na nauczaniu Kościoła. Polki i Polacy zobaczyli się, policzyli i usłyszeli. Latem 1980 r. wybuchły strajki, chwilę później powstała „Solidarność”. Jak pisał historyk George Weigel, dzięki wielkiej pielgrzymce „rozniecona została rewolucja ducha”.