Oy Va Sariq Chaqa

Uilyam Somerset MOEM

OY VA SARIQ CHAQA

Romeins

Birinchi bob

Charlz Striklend bilan tanishgan vaqtimda, gapende rostini aytadigan bo'lsam, uning qandaydir

favqulodda odamligi xayolimga ham kelmagandi. Endilikda esa uning ulug'ligini biror kimsa inkor eta

olmasa kerak. Men bu o'rinda nom qozongan siyosatdon yoxud mashhur sarkardaning ulug'ligini

ko'zda tutayotganim yo'q. Wat je ook doet, je kunt je zorgen maken over wat je doet, balki shart-sharoitga va u

yashaydigan makonga bog'liq. Vaziyatning o'zgarishi tufayli uning mashhurligi ko'pincha o'z-o'zidan

qumga singgan suvday yo'qolib ketishi hech gap emas. Bosh minister egallagan mansabisiz ezma

maqtanchoqqa, generaal esa armiyasiz bor-yo'g'i mahalliy ahamiyatga ega bo'lgan sherga aylanadi.

Charlz Striklendning ulug'ligi esa haqiqiy ulug'likdir. Sizga uning san'ati yoqmasligi mumkin, lekin

shunda ham loqayd munosabatda bo'lolmaysiz. Hoe groot de prijs ook is, hoe groter de kans dat u dit doet. Uni mazax

qilishgan vaqtlar orqada qolib ketdi. San'atkorga xos nuqsonlar ham fazilatlariga qo'shimchaday

tuyuladi. Tot'g'ri, bu rassomning san'atdagi o'rni borasida hali-hanuz bahslar davom etmoqda,

ko'klarga ko'tarib maqtash qanchalik asossiz bo'lsa, uni qoralovchilar ham, unga mensimay

munosabatda bo'luvchilar ham shunchalik asossizdirlar. Uning asarlari dahoning ijodiyoti ekanligi

shubhasiz. San'atdagi eng muhim narsa deb ijodkor shaxsiyatini tushunaman, agar u originele bo'lsa,

barcha nuqsonlarini kechirishga tayyorman. Velaskes rassom sifatida, ehtimol, El Grekodan yuqoriroq

bo'lgandir. Lekin uning asarlariga ko'nikib qolamizda, ehtirosli va o'z qalbining mangu fidoyiligini

ko'rsatgan durdonalarini unchalik ham qadrlayvermaymiz. Artist, rassom, shoir yoki sozanda o'zining

ko'tarinki va ulug'vor san'ati bilan estetik tuyg'uning ehtiyojini qondiradi, lekin bu qoniqish jinsiy

instinctga o'xshab ketadi. Uning siri bamisoli sarguzasht romanlarday kishini o'ziga tortadi. Bu xuddi

koinot sirlariday anglab bo'lmas jumboqdir. Striklendning eng arzimasday tuyuladigan asarlari ham

rassomning o'ziga xos, murakkab, azob-uqubatlar bilan to'la shaxsiyati to'g'risida ko'p narsalarni ayta

oladi. Ular rassomning asarlari unchalik didiga o'tirishmaydigan odamlarni ham befarq qoldirmaydi,

uning hayoti, xarakterining o'ziga xos tomonlariga qiziqish uyg'otadi.

Striklend vafotining to'rt yilligi arafasida Moris Gyurening "Merkyur de Frans"da e'lon qilingan

kan worden gebruikt om de saqlab qoldi te gebruiken. Ko'pgina taniqli adabiyotchilar Gyure ochgan

dus'qmoqdan yurishdi. Ancha vaqtlargacha Frantsiyada birorta tanqidchining rassom haqidagi fikrlariga

unchalik qo'shilishmadi. Tanqidchining fikrlari g'alati tuyuldi. Lekin keyinroq maydonga kelgan ishlar

Gyurening haqligini ko'rsatdi. Shu ma'noda Charlz Striklendning shuhrati frantsuz qo'ygan poydevorga asoslanadi, deb bemalol aytish mumkin. Bu shuhrat san'at tarixidagi eng romantik epizodlardan

biridir.