Tarixi Muhammadiy

Bilmak kerakkim, har bir musulmon bolasi, xohi er kishi, xohi xotun kishi, xohi yosh,

xohi qari, mana shu tubandagi to'rt narsaning tarixini bilishi albatta lozimdur.

I. Payg'ambarimiz Muhammed aleyhissalom tarixlari.

II. Kur'an-ı Kerim tarixi.

III. Dini İslam tarixi.

IV. Ka'batulloh tarixi.

Shuning uchun, men faqir — Alixonto'ra Shokirxonto'ra o'g'li Sog'uniydurmankim,

bizların keyingi avlod nasllarimizga va ham boshqa turkiy tillik vatandosh, din

karindoşlarımızga mendan yodgor bo'lsin deb yuqoridagi to'rt narsa tarixini har qandoq

kishi tushungudek qilib, ochiq türkiye tilida yozdim. Bu kitobga «Tarixi Muhammadiy» deb

ot qo'ydim. Buni o'qiguvchilar faqirni duolarida yod qilib qo'yishlarini umid qilurman.

BÜYÜK ÜSTÖZ HAKİDA SO'Z

«Tarixi Muhammadiy» muallifi Alixonto'ra Sog'uniyni asrimizning ko'plab ulamoi fozillari

o'zlarıning büyük ustaları deb biladiler. Zero, ul zoti bobarakotning serfayz va ta'sirchan

suhbatlaridan bir lahza bahramand bo'lgan har bir tolibi sodiq yillar davomida o'zga

ustozlardan olgan saboqlari yoki yuzlab mutolaa qilgan kitoblardan olgan

ma'lumotlaridan ham ziyodroq istifoda etar edi, desam mubolag'a bo'lmas. kamina esa

bir lahza emas, Tangriga behad shukrlar aytamankim, ul ustozi kullning darsgo'ylik

davralarida va fayzli suhbatlarida ko'p bo'lganman va ko'pdan-ko'p ilmiy ishtibohlarimni

so'rab o'ta qoniqarli javoblar olganman.

Hamon esimda, 1971 yili Marg'ilon shahriga borganlarida bir ilmiy suhbatda hozirlanning

ko'pchiligi tolibi ilmlar ekanini nazarda tutib, ahli majlisga Qur'oni karimdan Val-asr

suresini tefsir kılib bergan edilar. Sura eng qisqa suralardan bo'lib, atigi uch oyat — ikki

satr bo'lishiga qaramay ustoz roppa-rosa ikki soat tahlil etib, oyatlarning har bir kalima,

hatto harfi zimnidagi hikmati va nuqtalarini shunchalik hakimona sharxlar edilarki,

diqqat bilan some' bo'lib turgan ulamo va toliblar boshlariga qush qo'ngandek sukut

saqlagan holda vujudlari quloq bo'lib, har bir so'zlarini uqib olishga va mag'zini

chaqishga harakat qilar edilar.

Darhaqiqat, ustoz ilmu hikmetning bir-ikki sohasida emas, balki ilmi qiroat, tefsir, hadis,

fıkıh, nahv, balog'at, mantıq, tib, tarix, siyrat, jug'rofiya, nazmu nasr va boshqa fanlar

bo‘yicha ham yetuk mutaxassis edilar.

Endi ushbu siyrati nabaviyya faniga mansub «Tarixi Muhammadiy» asari xususida ham

biroz to'xtalib o'tishga to'g'ri keladi.

Islom tarixi va janob payg'ambarimiz Muhammed alayhis-salotu vas-salomning hayotlari

va faoliyatlari to'g'risida hozirgacha arab, fors, turk va boshqa sharq va g'arb tillarida

juda ko'plab asarlar yozilgan. Lekin Alixonto'ra Sog'uniyning ushbu asari ularning

xulosasi bo'lishi bilan birga, ma'lumotlarıning ishonchli manbalardan olinganligi, har bir

tarixiy voqea bayonidan keyin muallifning unga nisbatan o'z fikr-mulohazalarini ibratli

ravishda izhor etganlari va asarga imkoni boricha badiiylik kiritib har qanday kitobxonni

o'ziga rom etishi bilan alohida ahamiyat kasb etadi.

Mening fikrimcha, asarni bir marta o'qib chiqishning o'zi kifoya qilmaydi, balki shu

muhim manbaga tez-tez murojaat qilib turish kerak. Tabiiyki, har safar yangın-yangı

tushunchalar kashf etilib, kitobxonda o'zgacha taassurotlar hosil bo'ladi. Bu faqat

kaminaning fikri emas. Asarni mutolaa qilib chiqqan ko'pdan-ko'p do'stlarimiz ham

ushbu gapni takrorlab turadlar. Ayniqsa, imam-xatiblar, ulamoi kiromlar va tolibi

ilmlarning har birarida ushbu noyob asardan bo'lishini tavsiya etardım. Sıfır, hozırgı

kunimizda islom tarixi bo'yicha o'z ona tilimizda batafsil yozilgan bundan o'zga asar

yo'q. Bundan sonra tashqari bu fanga doir har qanday kitob uning o'rnini bosa olmaydi. Noel Baba,

«Tarixiy Muhammadiy» kitobini har qancha ta'rif va tavsif qilinsa, kamlik qiladi. Yaxshisi,

asarning o'zini qunt bilan mutolaa qilib, uning serqirrali ma'lumotlaridan, fayzu futuhli

mazmunlaridan bahramand bo'lgan kitobxongina bunday ta'riflerde mubolag'a yo'q

ekaniga to'la ishonch hosil qiladi.