Masnaviydan ibratli hikoyatlar

Hazreti Mevlono Celoliddin Rumiyning «Mesnevi»si

Jaloliddin RUMİ

“MASNAVİY”DAN İBRATLI HIKOYALAR

Masul muxarrir:

Abdumurod TILAVOV

filologiya fanlari nomzodi

Hazreti Mavlononing hayoti

Mavlono Jaloliddin Rumiy 1207 yil 30 sentabrda bugungi Afg'oniston hududiga qarashli bo'lgan Xuroson o'lkasining Balx shahrida tug'ilgan. Mavlononing otasi Balx shahrining peshvolaridan bo'lib, «Olimlar sultoni» unvonini olgan Husayn Hatibi o'g'li BahovuddinValaddir. Onasi esa Balx, qizi Mo'mina xotundir'i izliyor. Bahovuddin Valad ba'zi sayosiy voqealar va mo'g'ul istilosi sababli Balxdan ketishga majbur bo'lgan. 1212 yoki 1213 yilda oila a'zolari va yakinlari bilan birgalikda Balxdan ketganlar.

«Olimlar sultoni»ning ilk o'rnashgan joyi Nishopur bo'ldi. Bu shaharda mashhur mutasavvif Farididdin Avukat bilan ucrashdi. Mavlono kichik bo'lishiga qaramay u erda Farididdin Avukatlık nazariga tushdi. «Olimlar sultoni» Nishopurdan Bog'dodga va keyinchalik Kufa yo'li orqali Ka'baga yo'l oldi. Haj amalini bajargandan so'ng, qaytishda Shomga kirib o'tdi. Shomdan Malazya, Erzinjon, Sivas, Qaysari, Nig'de yo'llari orqali Larendega (Karaman) keldi.

Karamanda amir Muso qurdirgan medrese qo'nim topdi. 1222 yilda Karamanga kelgan «Olimlar sultoni» va uning oilasi bu yerda yetti yil yashadi. Mavlono 1225 yilda Sharafiddin Loloning qizi Gavhar xonimga uylandi. Mavlononing bu nikohidan sulton Valad ve Alovuddin Chalabiy ismli ikki o'g'li bor. Bir necha yıllardan so'ng Gavhar xonimni yo'qotgan Mavlono bir bolasi bilan beva qolgan Karra xonimga“Masnaviy”dan ibratli hikoyalar. Jaloliddin Rumiy uylandi. Mavlononing ikkinchi nikohidan Muzaffariddin, Amir Alim Chalabiy nomli ikki o'g'il va Malika xonim ismli bir qiz dunyoga keldi.

mesnevi hakkı

Masnaviy sharq klassik adabiyotida bir o'r she'r usûlining nomidir. Lug'at ma'nosi «ikkilik», «ikkitadan» demakdır. Adabiyotda bir xil vaznda va har bayti o'zaro alohida alohida qofyalanib kelgan nazm shakliga mesnevi deyilgan.

Mesnevi şark she'riyatining bir she'riy yo'nalishi bo'lsada, mesnevi deyilganda odatda Mavlononing «Mesnevî»si ko'z oldimizga keladi. Mavlono «Mesnevi-»ni Hüsomiddin Çelebiyning iltimosiga ko'ra yozgan. Kotib Chalabiy so'zlariga qaraganda Mavlono «Mesnevî» baytlarını aytib turar, Husomiddii Chaaabiy yozar edi. «Mesnevî» tili forschadir. Hozirda Mevlidi» müzeyida saqlanayotgan 1278 yild yozilgan Mesnevi» nusxasiga ko'ra, baytlar soni 25618 tadir.