Мукошафат-ул қулуб

Islom Sharkining buyuk olimi Abu Homid Gazzoliy (1058-1111)ning “Mukoshafat-ul-qulub” asari mana necha asrlardan buyon insoniyat uchun ziyo manbai bulib hizmat qilib kelmoqda, iztirob va uzursizliklar ichida qiyanali b yashayotgan shakhslarga, zhamiyatlarga va halqlarga hotirzhamlik hamda saodat yўllarini kўrsatmokda . Zhamiyat tanazzuliga sabab buladigan kusurlar, kibru khavo, riyo, shuhratparastlik, khasad, zolimlik, adolatsizlik kabi gairiinsoniy fe'l va tuygulardir. Kaysi bir zhamiyatda shundai emon fe'li odamlar kўp bўlsa, ўsha zhamiyat inqirozga yuz tutadi. Hўsh, odamlar tabiatidagi bunday kusurlarni tuzatish mumkinmi? Ana shundai dardlarni davolash yўllarini kўrsatib bergan buyuk olim Ғazzoliy bu hastaliklarning tashkhisini қўygan. Bu illatlar uya kuradigan zhoy “inson ruhi”, “inson kalbi” bulgani uchun asarni “Mukoshafat-ul kulub” deb nomlagan.

“Mukoshafa” degan Arabcha suz bizda “kurinmaydigan narsalarni ochish”, “kashf etish” ma’nosini bildiradi, yani insonning uzi uchun tushunarsiz bolgan qodisani inkishof yuli bilan bilib olishi deganidir. Alloҳning zot va sifatlarini, boshka ilohy sirlarni anglab etish degan manosi ham bor bu suzning. Kitobning nomini keng manoda “Kalblarni bosib etgan gairiinsoniy fe’l va tuygularning kashfi” desa ham buladi.

Agar zhamiyatda shafqatsizlik ўrnini markhamat, kibru khavo ўrnini odob-tavoze, riyo ўrnini ikhlos, ҳaksizlik ўrnini adolat egallasa, bunday zhamiyatda bakht-saodat karor topadi.