History of Haiti - Istwa Ayiti

(Kreyòl ayisyen)

Als je niet meer in Ayiti bent, als je Antiy yo aanspreekt, zie je Tayino dat je Arawak bent, of semi-sedante pasifik. Kristof Kolon werd geboren toen hij op 5 december 1492 voor het eerst in Ayiti begon, en op 5 december 1492 werd hij een man die misschien wel een paar jaar later zou gaan werken.

Niet primitief Ayiti yo

Avan yo te dekouvri l, peyi a te rele Ayiti (terre haute), Quisqueya (mères des terres) of Bohio (terres montagneuse). Christophe Colomb is een man die niet naar Hispaniola of Nueva-España kan gaan.

ki kote Ayiti sitiyel nan karayib la?

Als je in Ayiti naar Karayib gaat, als je op vakantie gaat, ben je niet meer in Turques in Caiques, als je Cuba van elkaar scheidt op een afstand van 90 km van de Bahama's, naar de Dominicaanse Republiek in Porto- Rico, die naar de lagune ging, ging naar Jamaïque.

(Engels)

De geschreven geschiedenis van Haïti begon in 1492, toen de Europese zeevaarder Christopher Columbus landde op een groot eiland in de regio van de westelijke Atlantische Oceaan, dat later bekend werd als het Caribisch gebied. Het westelijke deel van het eiland Hispaniola, waar Haïti ligt, werd bewoond door de Taíno- en Arawakan-bevolking, die hun eiland Ayiti noemden. Het eiland werd prompt geclaimd voor de Spaanse Kroon, waar het de naam La Isla Española ("het Spaanse eiland") kreeg, later gelatiniseerd tot Hispaniola. Aan het begin van de 17e eeuw hadden de Fransen een nederzetting gebouwd in het westen van Hispaniola en noemden deze Saint-Domingue. Vóór de Zevenjarige Oorlog (1756–1763) breidde de economie van Saint-Domingue zich geleidelijk uit, waarbij suiker en later koffie belangrijke exportgewassen werden. Na de oorlog die de maritieme handel had verstoord, onderging de kolonie een snelle expansie. In 1767 exporteerde het indigo, katoen en 72 miljoen pond ruwe suiker. Tegen het einde van de eeuw omvatte de kolonie een derde van de gehele Atlantische slavenhandel.

In 1791 organiseerden slaven een opstand die leidde tot de Haïtiaanse revolutie. André Rigaud, leider van de revolutie, dwong de Britten zich terug te trekken. Toen Toussaint Louverture in 1802 de onafhankelijkheid uitriep, stuurde Napoleon een invasiemacht om de Haïtianen te dwingen. Na de dood van Toussaint terwijl hij door de Fransen gevangen zat, voerden de generaals Jean-Jacques Dessalines, Henri Christophe en Alexandre Pétion een zware strijd tegen Charles Leclerc, de leider van de Franse invasie. Toen het tij van de oorlog in het voordeel van de voormalige slaven keerde, verliet Napoleon de invasie, wat ertoe leidde dat Dessalines in 1804 de onafhankelijkheid van Haïti uitriep. Dessalines orkestreerde een bloedbad onder de overgebleven Franse bevolking in Haïti, met meer dan 5.000 doden tot gevolg. Mannen, vrouwen en kinderen werden gedood als wraak voor de invasie van Napoleon. Blanken werden langs de kust aan galgen opgehangen, wat voor passerende schepen een teken was dat Haïti zich van Europeanen had gezuiverd.

Kort na de onafhankelijkheid werd Haïti onder Dessalines tot rijk uitgeroepen. Toen Dessalines door een staatsgreep werd omvergeworpen, verdeelde Haïti zich vervolgens in twee regio's, gecontroleerd door rivaliserende regimes, waarbij Christophe de semi-feodale noordelijke staat Haïti regeerde en Pétion de meer tolerante zuidelijke Republiek Haïti. Jean-Pierre Boyer volgde Pétion op in 1811; hij consolideerde de macht in het westen en viel Santo Domingo binnen, waardoor Hispaniola werd verenigd. De natie worstelde echter economisch als gevolg van schadevergoedingen die in 1825 begonnen. In 1843 verviel Haïti in chaos na een opstand die Boyer omver wierp; de natie werd toen bestuurd door kortstondige keizers en generaals. Onder Michel Domingue werd in 1874 een beter werkbare grondwet ingevoerd, die leidde tot een lange periode van democratische vrede en ontwikkeling voor Haïti.