شاعر خودی " اسرار بی خودی " اق

"محمد اقبال" در سال 1256 هجری خورشید (1877 میلادی)در شهر"سیالکوت" کشور "پاکستان" امروزی زاده شد. در آن سال ها انگلستان به طور رسمی هندوستان را مستعمره ی خود کرده بود و هنوز مسلمانان از هندوستان جدا نشده بودند و کشوری به نام پاکستان وجود نداشت.

نیاکان محمد از برهمنان کشمیر بودند که همزمان با حکومت مغولان مسلمان در هند، به اسلام درآمده بودند. پدر محمد مذاقی عرفانی داشت و کتاب های "محی الدین عربی" را در خانه می خواند و جز پیروان سلسله ی قادریه بود.

آموزش محمد در زادگاهش آغاز شد و فارسی و عربی و علوم اسلامی و قرآن را به سبک سنتی آموخت. ادامه ی آموزش او در مدرسه ی مسیحی به نام” اسکاچ میشن” گذشت.

در سال 1274 هجری خورشیدی( 1895میلادی) محمد به لاهور آمد و در دانشگاه دولتی ثبت نام کرد و ادبیات و فلسفه خواند و همین رشته را برای فوق لیسانس انتخاب کرد و شاگرد شرق شناس نامی" سرتوماس آرنولد" شد.

پس از پایان تحصیل محمد استاد زبان های شرقی دانشگاه لاهور شد و کتابی در اقتصاد از انگلیسی به اردو ترجمه کرد. و همزمان شعرهایش را در مجامع ادبی خواند.

با آغاز قرن بیستم جنبش های استقلال طلبی در شبه قاره ی هند آغاز شد و مساله ی سرنوشت مسلمانان در صورت پیروزی هندوها و بیرون رفتن انگلستان به طور جدی مطرح شد.

محمد عضو فعال ” انجمن حمایت اسلام” شد و کم کم شعرهایش رنگ سیاسی گرفت.

او در1284 هجری خورشید( ۱۹۰۵ میلادی) برای ادامه ی تحصیل راهی اروپا شد و در انگلستان و آلمان دکتری اش را در حقوق و فلسفه جدید گرفت. رساله ی دکتری محمد اقبال را درباره ی ” سیر در فلسفه در ایران” بود.

محمد به لاهور بازگشت و نخست در دانشگاه تدریس کرد ولی به زودی از از دانشگاه بیرون آمد و وکیل دادگستری شد.

در این سال ها محمد به عنوان یک شاعر، مصلح اجتماعی و مسلمان که در پی احقاق حقوق مسلمان شبه قاره ی هند بود، فعالیت می کرد. انتخاب زبان فارسی برای شعر به این دلیل بود که او می خواست با پارسی گویی با جهان اسلام که آن روزها اغلب با زبان فارسی آشنا بودند، ارتباط برقرار کند. او نخست در پی ایجاد انترناسیونال اسلامی و اتحاد همه ی مسلمانان جهان بود از این رو اسلام را به عنوان عنصر مشترک متحد کننده انتخاب کرده بود. اما پس از فروپاشی قدرت های اسلامی یکی از پس از دیگری اقبال پیرون نظریه ی تاسیس دولت مستقل اسلامی در شبه قاره ی هند شد و زبان شعرش را به "اردو" تغییر داد.

در سال 1920 میلادی شرق شناس نامی ” نیکلسن ” مجموعه ی” اسرار خودی ” اقبال را به زبان انگلیسی ترجمه و با مقدمه ای که خودش بر آن نوشت در لندن منتشر کرد. این کار نام اقبال را بلند کرد.

اقبال از جمله کسانی است که می گفتند تمدن غربی به این دلیل شروع شد و برکشید که با جهان بینی و تفکر علمی اسلام آشنا شد و آن را پذیرفت. این نظریه بعدها توسط بسیاری از کسانی که به روشنفکر اسلامی معروف شدند، ادامه پیدا کرد.

می گویند نام پاکستان را اقبال برای بخشی از هندوستان که مسلمان جدا کرده بودند، پیش نهاد کرده است.

اقبال در سال 1317 هجری خورشیدی 1935 درگذشت وجسمش در گورستان مسجد لاهور به خاک سپرده شد.