Kitab Mukhtasar Jamiul Ulum

کتاب مختصر جمیع العلوم به بحث احادیث و از میان مطالب آن به مقاصد پرداخته است

معنی نیت

نیت اشتباه خطاب غلط عبادت پذیرفته نمی شود مگر اینکه دو شرط اخلاص و عتبه باشد. اخلاص مربوط به عمل قلب، یعنی نیت است، در حالی که اعتباء مربوط به عمل ذاهر است، خواه مطابق با هدایت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در عبادت باشد یا نباشد. به عبارت دیگر، نیت خالص، میزان عبادت قلبی و رسول اطباء، معیار عبادت معنوی است.

بسیاری از مردم، پس از دانستن حقیقت، می‌دانند که کدام یک سنت و کدام بدعت است، مشتاق هستند تا اعمال ظهیر خود را بهبود بخشند تا در صدقه با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم مطابقت داشته باشند. نمی توان انکار کرد که این یک عمل خوب است. اما متأسفانه ما اغلب به مشکلات مربوط به قلب، یعنی نیت کمتر توجه می کنیم. بنابراین ما این موضوع را در این نسخه مطرح می کنیم.

تعریف قصد

نیت در زبان به معنای قشدو (نیت) و الیراده (میل) یا به عبارت دیگر قشدول قولوب و ایراداتوه (نیت و میل قلبی) است. در حالى كه تعريف نيت را شيخ عبدالرحمن بن نشير به قول سعدى تعريف كرده است، وى مى گويد: «نيت عبارت است از نيت در انجام كارهاى خير براى تقرب به خدا و جلب رضا و ثواب او». (بهجه قولوبیل ابرار و قررات عیونیل اخیار سیره جوامى الاخبار ص 5)

شیخ شلیح بن عبدالعزیز آل شیخ توضیح می دهد که از نظر علما دو نوع نیت وجود دارد:

نیات مربوط به عبادت. این همان اصطلاحی است که اهل فقه در قوانین مختلف می گویند: شرط اول: نیت. مقصودشان نیت عبادتی است که عبادت را از دیگری متمایز می کند. مثلاً نماز را از روزه تشخیص دهد و نماز واجب را از نماز سنت تشخیص دهد.

مقاصد مربوط به عبادت به چه کسی است. نیت با این درک اغلب صادقانه نامیده می شود. (سیاره الاربعین عن نوویه فی احادیث الشحیحه عن نبویه – مجموع العلماء – ص 31-32)