كتاب اداب الفتوي للامام النووي

امام نووی، شیخ اسلام، عالم حدیث، حافظ، فقیه و زبان شناس، از برجسته ترین علمای اسلام و فقهای شافعی است و به خاطر کتب و طبقه بندی های فراوان در فقه، حدیث، شهرت دارد. و زبان و شرح حال او مؤلف سه کتاب معروف است که تقریباً هیچ خانه مسلمانی از آن خالی نیست که عبارتند از: اربعین النووی، الاذکار و ریاض الصالحین. هسته ای چگونه به وجود آمد؟ تاریخچه و میراث علمی آن چیست؟ کنیه او محی الدین و ابوزکریا است و او را «شیخ شافعی»، «قطب اولیاءالله»، «شیخ الاسلام والمسلمین»، «شهردار فقها و حدیث» و «الحدیث» می نامیدند. نخبگان اولیاء و صالحان.» روز و شب را جز به معرفت تلف نمی کرد، حتی در راه رفت و آمد هم به تکرار یا خواندن مشغول می شد.

فتوا در شریعت اسلام جایگاه بزرگی دارد و مسلمان بواسطه آن می داند که خداوند متعال از آنچه می آید و نهی می کند و آنچه را که خدای متعال دوست دارد و چه چیزی را نفرت دارد می داند و خداوند متعال در گفتار خود چنین امر فرموده است. از ذکر اگر نمی دانی) و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «کسی که بدون علم فتوا دهد، گناه آن بر آن است که آن را داده است. پس علما و فقها. و اصولیین به موضوع فتوا و آنچه مربوط به آن است توجه زیادی داشتند و در این زمینه با توجه به فتوا و مفتی و پرسشگر جزئیاتی را ذکر کردند و از جمله آثار مهم و شگفت انگیز در این زمینه کتاب است. (آداب فتوا و مفتی و سؤال کننده) از نووی امام معروف و کوه رفیع و از ارکان فقه اسلامی به طور عام و شافعی به طور خاص. پیام رحمت خود را به تفصیل بیان کرده و مسائل و سخنان بسیاری را ذکر کرده و برخی را مورد بحث قرار داده و برخی را مورد پسند قرار داده و از پیشینیان نیز در این مورد نقل کرده است و این پیام مخصوصاً برای جوینده علم بسیار مهم است و می تواند مفید باشد. اگر توضیح داده می شد و برای دانش پژوهان آموزش داده می شد بهتر بود، اگر کسی آن را جمع آوری می کرد، بسیار بهتر بود، این گزیده ها جایگزین نسخه اصلی نمی شود، بلکه آن را راهنمایی می کند و کسانی را که می خواهند در مورد آن بیشتر بدانند، راهنمایی می کند. طالب علم باید با این پیام آشنا باشد و توسط یکی از شیوخ خود توضیح دهد. امام نووی رحمه الله در آغاز رساله خود در مورد فتوا و جدیت آن از پیشینیان نقل کرده است که از آن جمله می فرماید: (یکصد و بیست نفر از انصار از اصحاب رسول را متوجه شدم). خداوند صلی الله علیه و آله و سلم از یکی از آنها موضوع سؤال شد و آن را به این و این به این ارجاع داد) تا اینکه به اولی برمی گردد) عبدالرحمن بن ابی لیله. از ابن مسعود و ابن عباس رضی الله عنهم: هر که در هر چیزی که از او خواسته شود فتوا دهد دیوانه است. (اگر یکی از شما فتوا در این مورد بگذارد، حتی اگر به عمر بن خطاب رضی الله عنه رسیده باشد، اهل بدر برای آن گرد آمده بودند) الشعابی، الحسن، و ابوحسین. عطاء بن الصائب الطبائى (به مردمى برخورد كردم كه از يكى از آنها درباره چيزى سؤال كردند و او در حال رعد و برق سخن گفت). ابن عباس می گوید: «اگر عالمی سهل انگاری کند، نمی دانم رزمنده اش مجروح می شود یا خیر». از شافعی سؤالی از او پرسیدند و او جواب نداد، به او گفتند و گفت: «تا بدانم که شایستگی در سکوت است یا در جواب». امام نووی پس از ذکر این و نقل های دیگر، متن پیام را آغاز کرد. پس به فواید و مرواریدهای هسته ای: بدانید که صدور فتوا خطری بزرگ و دارای اهمیت و شایستگی بسیار است. زیرا مفتی وارث انبیاء صلوات الله علیهم اجمعین است و وجوب کفایی بر عهده اوست ولی در معرض خطا است. مفتی منصوب از خداوند متعال است. مفتی باید فردی با تقوا ظاهری باشد که به دین ظاهری و رعایت شئوناتش مشهور است. شرط مفتی: پاسخگو، مسلمان، امین، امین، مبرا از اسباب فجور و اخلاق شکنی، فقیه نفس، عاقل، هشیار، صحیح در رفتار و استدلال و ... باشد. هشدار قبول کردند که فتوای فاسق صحیح نیست

گزیده ای از کتاب آداب فتوا امام نووی رحمه الله.

★━━بابی در شناخت اینکه چه کسانی صلاحیت صدور فتوا دارند━━★

خطیب گفت: امام باید احوال مفتیان را بررسی کند، هر که صلاحیت فتوا بدهد آن را تأیید می کند و هر که صلاح نباشد او را منع می کند و از بازگشت منع می کند و اگر فتوا کند او را تهدید می کند که عذاب می کند. برمی‌گردد.» راه برای اینکه امام بداند چه کسی شایسته فتوا است این است که از علمای زمان خود بپرسد و به گزارش ثقه‌ها تکیه کند.

سپس به سند خود از مالک رحمه الله روایت کرده که فرمود: من فتوا ندادم تا اینکه هفتاد نفر شهادت دادند که صلاحیت آن را دارم.

در روایتی فتوا ندادم تا اینکه از کسی که از من داناتر بود پرسیدم آیا مرا محل آن می‌دانی؟

مالک گفت: انسان خود را شایسته چیزی نبیند تا از داناتر از او سؤال نکند

══════ ∘◦❁◦∘ ═══════