Amharic History / አማርኛ - ታሪክ

(انگلیسی)

آمهری (am-HARR-ik یا ahm-HAR-ik؛ نام بومی: አማርኛ، رومی شده: Amarəñña، IPA: ⓘ) یک زبان سامی اتیوپیایی است که زیرگروهی در شاخه سامی زبان‌های آفریقایی است. این به عنوان زبان اول توسط آمهاراها صحبت می شود و همچنین به عنوان زبانی برای سایر جمعیت های ساکن در شهرها و شهرهای بزرگ اتیوپی عمل می کند.

این زبان به عنوان زبان رسمی کار دولت فدرال اتیوپی و همچنین زبان رسمی یا کاری چندین منطقه فدرال اتیوپی است. از سال 2020، بیش از 33,700,000 گویشور به زبان مادری و بیش از 25,100,000 گویشور زبان دوم در سال 2019 دارد که تعداد کل گویشوران را به بیش از 58,800,000 نفر می رساند. زبان آمهری بزرگ‌ترین و رایج‌ترین زبان در اتیوپی و دومین زبان مادری در اتیوپی (پس از اورومو) است. زبان آمهری همچنین دومین زبان سامی پرکاربرد در جهان (پس از زبان عربی) است.

آمهری با استفاده از سیستمی که از خط Geʽez رشد کرده است، از چپ به راست نوشته می شود. سیستم نوشتاری قطعه‌ای که در آن دنباله‌های همخوان و مصوت به صورت واحد نوشته می‌شوند، abugida (አቡጊዳ) نامیده می‌شود. گرافمها را fidäl (ፊደል) می نامند که به معنای «خط»، «الفبا»، «حرف» یا «شخصیت» است.

هیچ مورد توافق جهانی رومی کردن خط آمهری به خط لاتین وجود ندارد. نمونه‌های آمهری در بخش‌های زیر از سیستمی استفاده می‌کنند که در میان زبان‌شناسان متخصص در زبان‌های سامی اتیوپی رایج است.

(ص)

አማርኛ ፡ የኢትዮጵያ ፡ መደበኛ ፡ ቋንቋ ፡ ነው ። ከሴማዊ ፡ ቋንቋዎች እንደ ዕብራይስጥ ፡ ወይም ዓአአ 🍢 گفت: ፡ አፍሪካው ፡ ስዋሂሊ ፡ ቀጥሎ ፡ 3ኛውን ፡ ቦታ ፡ የያዘ ፡ እንዲያውም ፡ 85.6 ሚሊዮን ፡ ያህል ፡ ተናጋሪዎች ፡ እያኣ ከአረብኛ ፡ ቀጥሎ ፡ ትልቁ ፡ ሴማዊ ፡ ቋንቋ ፡ ነው። የሚጻፈውም ፡ በአማርኛ ፡ ፊደል ፡ ነው። አማርኛ ፡ ከዓረብኛና ፡ ከዕብራይስጥ ፡ ያለው ፡ መሰረታኈ ንደ ፡ ላቲን ፡ ከግራ ፡ ወደ ፡ ቀኝ ፡ መጻፉ ፡ ነው።

የሐማራ * ዛት ፡ ተብሎ ፡ የሚታወቀው ፡ ቦታ ፡ በአሁኑኰኘ፡ኘ ብ ፡ ወሎ ፡ ይገኝ ፡ እንደነበር ፡ በታሪክ ፡ ይጠቀሳል። ከክርስቶስ ፡ ልደት ፡ በፊት ፡ ከ200 - 130 ዓ.ዓ. ፡ የነበረው ፡ አጋታርከስ ፡ ስለ ፡ ቀይ ፡ ባህር ፡ እና ፡ አካባቢው ፡ ሲጽፍ ፣ ትሮጎዶላይት ፡ ያላቸው ፡ ሕዝቦች – τής Kαμάρ λέξιςα (የካማራ Camàra ቋንቋ) ወይንም ፡ Kαμάρα λέξιςα (ካማራ Camàra ቋንቋ) ይናገሩ ፡ እንደነበር ፡ ዘግቧል። ከዚህ ተነስተው የተለያዩ ታሪክ አጥኝዎች የአጋታርከስ ካማራ ቋንቋ የአሁኑ አማርኛ በወር የቋንቋ አባሪና ወላጅ እንደሆነ ያስረዳሉ።።

ትክክለኛው ፡ አማርኛ ፡ አንዳንዴ ፡ «የንጉሥ ፡ ቋንቋ» ፡ዳንዴ ፡ ልሳነ-ንጉሥ» በመሰየም ፡ ታወቋል። አማርኛ ፡ ልሳነ-ንጉሥ ፡ የሆነው ፡ በ1272 ዓ.ም. ከዛጔ ሥርወ መንግሥት ፡ በኋላ ፡ አጼ ፡ ይኩኖ አምላኈ፡ ሥርወ-መንግሥት ፡ መልሶ ፡ ሲያቋቁም ፡ ነበር። አማርኛ ፡ ልሳነ-ጽሑፍ ፡ መሆን ፡ የጀመረው ፡ በ14ኛው ጽሑፍ ፡ መሆን ፡ የጀመረው ፡ በ14ኛው ፡ኍኛው ይ ሲሆን ፡ ይህንንም ፡ ደረገው ፡ ሁሉንም ፍቨግዕወወ፡ ውሰድና ፡ 6 ፡ አዳዲስ ፡ የላንቃ ፡ ፊደላትን ፡ (ማለትም ợ ጀ ፣ ጨ) እና ፡ ኸን ፡ በመጨመር ፡ ነበር። ነገር ፡ ግን ፡ በጽሑፍ ፡ ይበልጥ ፡ መስፋፋት ፡ የጀመረፍ ሮስ ፡ ጀምሮ ፡ ሲሆን ፡ ለእዚህም ፡ በተለይ ፡ አሌተዋጋኦ ሐፊያቸው ፡ ደብተራ ፡ ዘነብ ፡ ነበር። አማርኛ በተለይ የተስፋፋው የዳግማዊ አጼ ምኒሊክን የግዛት ማስፋፋት ዘመቻ ተከትሎና እንዲሁም ዘመናዊ ትምህርት ኢትዮጵያ ውስጥ ከተጀመረ በኋላ ነበር።።

አማርኛ ለብዙ ዘመናት በእጅ ሲጻፍ ቆይቶ በ፲፱፻ ዓ.ም. ገደማ በማተሚያ መሣሪያ ሊከተብ ችሏል። የግዕዝን ፊደል በዶ/ር ኣበራ ሞላ ፈጠራ ወደ ኮምፕዩተር ር ኣበራ ሞላ ፈጠራ ወደ ኮምፕዩተር ገበራ. ም. ወዲህ በኮምፕዩተር መጠቀም ከመቻሉም ሌላ በዩኒኮድ ዕውቅኢ ይህ የተስፋፋ ገጽም የቀረበው በእዚሁ ሥርዓት ሲሆን በቍቍን ጃዎች ቊጥሮች እያደጉ ነው። የዓማርኛ ፊደልና ቋንቋም ዕውቅና እያደገ ስለመጣ በእጅቋም ሥራ ላይ እየዋለ ነው። ኣፕል የቋንቋ ገበታዎቹን ሌሎችም እንዲጠቀሙበት በ፳፻፯ ዓ. ም. ስለከፈተ ዓማርኛን እንደሌሎች የዓለም ባለፊደል ቋንቋችደሌች ه በ፳፻፰ ዓ. ም. ግዕዝ የመጀመሪያን የኣሜሪካ የባለቤትነት መታውቂያ (ፓተንካ)

ይህም የሆነው በየካቲት 10 ቀን 2008 ዓ.ም. አማርኛ ወደ ማናቸውም ሌላ ቋንቋ በኮምፒውተር በቀላቸውም ሌላ ቋንቋ በኮምፒውተር በቀላሉዉቈደም ዎች ገብታለች። ሆኖም የትርጉሙ ጥራት ከፍ ያለ ሳይሆን ስኅተቶች የተሞላቆበ